Ponskaartenlezer verdwijnen als computerrelicten

Voordat toetsenborden en muizen de standaard werden, vertrouwden computers op een ingenieuze, maar vaak over het hoofd geziene technologie: ponskaartlezers. Deze ooit onmisbare "efficiëntiepaarden" staan nu als gekoesterde relikwieën in de computergeschiedenis. Dit artikel onderzoekt de cruciale rol van ponskaartapparatuur in de vroege computerwereld en bekijkt hun technische evolutie en blijvende erfenis.

Ponskaartsystemen bestonden uit twee primaire componenten:

• Kaartlezers: Converten fysieke gaten in kaarten naar elektronische signalen die computers konden verwerken, en dienden als de primaire invoermethode voor programma's en gegevens.
• Kaartponsmachines: Creëerden permanente records van computeruitvoer door gaten in blanco kaarten te ponsen, waardoor gegevensopslag en -ophaling mogelijk werden.

Vroege systemen combineerden deze functies vaak in enkele eenheden die de kritieke interface werden tussen mens en machine.

Ponskaarttechnologie dateert van vóór de moderne computerwereld, waarbij textielfabrieken in de 19e eeuw vergelijkbare systemen gebruikten om weefpatronen te besturen. De technologie vond een nieuw doel met de komst van computers:

• Pionierstijdperk (jaren 40): Belangrijke machines zoals ENIAC en IBM NORC namen ponskaartsystemen over voor wetenschappelijke berekeningen.
• Gouden eeuw (jaren 50-70): Ponskaartlezers werden alomtegenwoordig en dienden zowel als directe computerperipherals als offline gegevensconversietools.
• Technische ontwikkelingen: Vroege mechanische borstelsystemen maakten plaats voor optische sensoren, waardoor de snelheid en nauwkeurigheid dramatisch verbeterden.

Ponskaartsystemen boden unieke voordelen voor hun tijd:

• Individuele kaartupdates zonder computertoegang
• Betrouwbare offline gegevensopslag
• Bewezen mechanische betrouwbaarheid

Er bestonden echter aanzienlijke beperkingen:

• Lage gegevensdichtheid (meestal 80 tekens per kaart)
• Fysieke fragiliteit (gevoelig voor vocht en buigen)
• Trage verwerking in vergelijking met opkomende technologieën

De prestaties werden gemeten in kaarten per minuut (CPM):

• Leessnelheden: Variërend van 150-2000 CPM (bijv. 1200 CPM = ~20 kaarten/seconde = ~1600 tekens/seconde)
• Ponsnelheden: Meestal rond de 300 CPM (~400 tekens/seconde)

Er ontstonden twee primaire detectiemethoden:

• Mechanische borstels: Voltooide elektrische circuits door kaartgaten
• Optische sensoren: Detecteerden licht dat door gaten ging

Ponsmechanismen gebruikten precieze mechanische actuatoren om gaten te creëren die gegevens vertegenwoordigden.

Geavanceerde modellen boden extra mogelijkheden:

• Interpretatie: Drukte mensleesbare tekst af op kaarten (verminderde ponsnelheid)
• Verificatie: Vergeleek geponste kaarten met originele gegevens
• Gegevens samenvoegen: Voegde informatie toe aan bestaande kaarten
• Stackerselectie: Geautomatiseerd kaartsorteren in meerdere uitvoerbakken

Belangrijke fabrikanten produceerden onderscheidende systemen:

• CDC: 405 lezer (1200/1600 CPM), 415 ponsmachine (250 CPM)
• Documation: M-serie lezers (300-1000 CPM)
• IBM: 711 (150/250 CPM), 1402 (800 CPM), 2540 (afgeleid van 1402)

Naast tekenencodering, sloegen ponskaarten binaire gegevens op:

• IBM 711: Elke rij vertegenwoordigde twee 36-bits woorden
• "Kolom binair"-formaat: Drie kolommen slaan één 36-bits woord op
• Latere systemen zoals IBM 1130 gebruikten enkelkolomcodering

Het tijdperk produceerde unieke fenomenen, waaronder "kanten kaarten" - grapkaarten met elk mogelijk gat geponst, waardoor fragiele, webachtige patronen ontstonden die machines vaak vastliepen.

Ponskaartsystemen vormden de vitale verbinding tussen vroege computers en hun gebruikers. Hoewel ze tegenwoordig verouderd zijn, blijft hun invloed bestaan in moderne concepten voor gegevensrepresentatie en dienen ze als een herinnering aan de mechanische oorsprong van de computerwereld.